De Mercator-projectie: voordelen en nadelen van een vervormde wereldweergave

Wereldkaarten bestaan al meer dan 5.000 jaar. In de wereld van de cartografie is er een projectie die bijzonder bekend is: de Mercator-projectie. Deze kaartenprojectie, ontwikkeld door Gerhard Mercator in de 16e eeuw, heeft een lange geschiedenis en is wijdverspreid in veel scholen, boeken en zelfs navigatieapparaten. Ook digitale kaartendiensten zoals Google Maps of OpenStreetMap werken met de Mercator-projectie. Maar hoe revolutionair deze "standaardwereldkaart" ooit was, zo controversieel is de projectie vandaag de dag.

Het verhaal achter de Mercator-projectie

Gerhard Mercator, een Vlaamse cartograaf, astronoom en wiskundige, ontwierp de Mercator-projectie in 1569. Zijn doel was een kaart te ontwikkelen die het zeevaarders mogelijk maakt om koersen als rechte lijnen op de kaart te tekenen en zo de navigatie op zee te vergemakkelijken. Voor zijn projectie heeft Mercator de wereldbol als het ware op een cilindrisch lichaam afgewikkeld, waarbij de lengtegraden en breedtegraden als parallelle verticale en horizontale lijnen lopen.

Problemen met de Mercator-projectie: de vervorming van de wereldoppervlakten

Hoewel de Mercator-projectie revolutionair was voor de navigatie op zee, bevat deze twee fundamentele problemen. Het hoofdprobleem: door het afwikkelen van de aardbol op een rechthoekige, cilindrische vorm worden de oppervlakteverhoudingen van landen richting de polen aanzienlijk vervormd. Dit leidt ertoe dat landen op hogere breedtegraden op de kaart veel groter lijken dan ze werkelijk zijn. Een voorbeeld van zo'n vergroting is de weergave van Groenland, dat in werkelijkheid ongeveer zo groot is als het Arabisch Schiereiland, maar op een Mercator-kaart twee tot drie keer zo groot wordt weergegeven.

Nog een probleem met de Mercator-projectie: de vervorming van de landvormen

Naast de vervorming van de oppervlakteverhoudingen treden er ook vervormingen van de vormen op. In de Mercator-projectie lijken de landen dichter bij de evenaar qua vorm correct, terwijl landen op hogere breedtegraden uitgerekt worden. Ook hier zijn Groenland of Alaska weer een zeer goed negatief voorbeeld.
 

Kritiek en het bekendste alternatief

Vanwege deze vervormingen wordt de Mercator-projectie vaak bekritiseerd door cartografen, geografen en andere professionals. Het meest bekende alternatief werd in 1942 geleverd door Osborn Maitland Miller. Hij heeft de Mercator-projectie zo aangepast dat de afstanden tussen de breedtegraadlijnen bij toenemende nabijheid van de polen minder sterk toenemen. Hierdoor wordt de oppervlaktevervorming aanzienlijk verminderd. Groenland, Alaska of Rusland zijn daardoor niet meer zo enorm groot als bij de Mercator-projectie. Maar ook deze wereldkaart toont de landen niet in hun werkelijke vorm en is eveneens niet oppervlaktegetrouw. Daarom blijven cartografen vandaag de dag verder onderzoek doen en ontwikkelen aan een optimalere, getrouwere weergave van onze aarde.