Tijdzoneverwarring: Waarom de aarde in 38 in plaats van 24 tijdzones is verdeeld

Een dag heeft immers 24 uur – dus zou de wereld logischerwijs in 24 tijdzones verdeeld moeten zijn. Of toch niet? In werkelijkheid hebben we onze planeet Aarde in 38 tijdzones verdeeld. Waarom dat zo is en welke verwarring er soms rond onze tijdzones ontstaat, legt ons artikel uit.

De onderverdeling van onze wereld in 38 tijdzones omvat zowel geografische als politieke factoren:

• Internationale datumgrens: De datumgrens in de Stille Oceaan loopt theoretisch langs de 180e meridiaan. In werkelijkheid loopt deze echter zigzaggend en snijdt meerdere tijdzones. Hierdoor ontstaan extra tijdzones zoals UTC+12, UTC-12, UTC+13 en UTC+14.
• Halve en kwartier tijdzones: Sommige landen gebruiken tijdzones die niet precies op hele uren zijn gebaseerd. Bijvoorbeeld zijn er tijdzones die 30 of 45 minuten afwijken van de aangrenzende tijdzone. Bijvoorbeeld India (UTC+5:30), Nepal (UTC+5:45) of de Chatham-eilanden (Nieuw-Zeeland): UTC+12:45.
• Politieke en economische redenen: Landen passen hun tijdzones soms aan om politieke of economische redenen, in plaats van strikt de lengtegraden te volgen. Bijvoorbeeld Portugal en Spanje hebben verschillende tijdzones, hoewel ze geografisch naast elkaar liggen.
• Geografische bijzonderheden: De natuurlijke grenzen en de oost-westuitbreiding van landen zorgen ervoor dat sommige landen meerdere tijdzones hebben. Rusland bijvoorbeeld strekt zich uit over elf tijdzones, terwijl China, hoewel geografisch ook groot, één enkele tijdzone voor het hele land gebruikt.
• Zomertijd: Sommige regio's gebruiken permanent zomertijd om verstoringen in het dagelijks leven en de economie te vermijden. Dit leidt echter tot tijdelijke verschuivingen, waardoor bepaalde plaatsen gedurende een deel van het jaar in een andere tijdzone vallen. Een actueel voorbeeld van de permanente invoering van zomertijd is Groenland: sinds 2023 blijft Groenland permanent op zomertijd, waardoor het een uur dichter bij Europa is gekomen.
• Internationale overeenkomsten: Sommige regio's hebben speciale overeenkomsten of historische redenen voor hun specifieke tijdzone. In sommige gevallen kunnen kleine eilanden of afgelegen gebieden tijdzones gebruiken die ongebruikelijk zijn voor hun geografische ligging.

 

Voordelen van de indeling van de aarde in 24 tijdzones

Een indeling van de aarde in 24 tijdzones zou het leven vergemakkelijken. Als elke tijdzone een uur verschil heeft met de aangrenzende zone, zou dat een duidelijke en uniforme structuur creëren. Voor internationale communicatie en coördinatie zou dit een aanzienlijke verlichting zijn, vooral in landen met een grote oost-westuitbreiding. Vluchtschema's, transport, internationale vergaderingen en andere tijdkritische activiteiten zouden efficiënter kunnen worden georganiseerd met slechts 24 tijdzones.

 

Vroeger was de stand van de zon verantwoordelijk voor de tijd

Voordat we de tijdzones invoerden, had elk dorp, jede stad en elke gemeente haar eigen lokale tijd. Men stelde de klok in de stad af op het moment dat de zon het hoogst stond, en alles was in orde. Afstanden tussen plaatsen en de snelheid waarmee mensen konden reizen, betekenden dat kleine tijdsverschillen tussen plaatsen geen rol speelden.

Berlijn en Aken liggen ongeveer 500 kilometer van elkaar verwijderd, en het duurde meerdere dagen om van de ene plaats naar de andere te reizen. Het verschil van 30 minuten deed er niet toe, omdat er tot de 19e eeuw nog niet eens nauwkeurige polshorloges waren. Na een meerdaagse reis kon men het verschil van 30 minuten dus niet vaststellen.

Maar na verloop van tijd werd het leven sneller: treinen reden tussen steden heen en weer, en kleine tijdsverschillen begonnen de eerste problemen te veroorzaken. Een voorbeeld: als men zei dat een trein om 9:00 uur zou aankomen, was het dan 9:00 uur in Berlijn, vanwaar de trein vertrok, of 9:00 uur in Aken, waar hij aankwam? Een verschil van enkele minuten kon plotseling het verschil maken of iemand de trein miste of haalde.

Vroeg of laat moest er een oplossing voor dit probleem komen. En de oplossing was het indelen van onze aarde in tijdzones, zodat alle mensen ter wereld dezelfde tijd hebben.

In Duitsland was dit gezien de grootte van het land en het feit dat het voornamelijk in noord-zuidrichting loopt, relatief eenvoudig.

 

Invoering van de eerste tijdzones in de 19e eeuw

In de Verenigde Staten was de situatie iets problematischer. Het land is groot, en toen in de jaren 1860 de spoorweg begon het continent te doorkruisen, werd de kwestie van tijdscoördinatie een echt probleem.

Het eerste tijdzonesysteem dat in Noord-Amerika werd ingevoerd, werd voorgesteld door William F. Allen, de uitgever van de "Traveler's Official Railway Guide". De Amerikaanse en Canadese spoorwegen namen het systeem in 1883 over. Maar dit systeem had vooral het probleem dat de grenzen van de tijdzones door grote steden liepen en vaak direct door de stations. Het opdelen van steden in verschillende tijdzones kon op den duur niet werken.

Hoewel de grenzen van de tijdzones uiteindelijk naar landelijke gebieden werden verplaatst en aangepast, zijn de vijf tijdzones die daardoor ontstonden de fundamentele tijdzones die we vandaag de dag in Noord-Amerika gebruiken: Greenwich, East, Central, Mountain en Pacific.

De vader van de wereldwijde tijdzones is de Canadees Sir Sandford Fleming, die in 1879 een wereldwijd tijdzonesysteem voorstelde van 1 uur per 15 lengtegraden. Rond 1900 hadden de meeste plaatsen ter wereld een tijdzone ingevoerd die afweek van de Greenwich Mean Time met een heel aantal uren.

Er is echter geen wereldwijd orgaan dat tijdzones voorschrijft. Elk land en veel regio's kunnen nog steeds hun eigen lokale tijd bepalen. Zoals Spanje bijvoorbeeld.

 

Tijdsverschillen binnen Duitsland

Binnen Duitsland zijn er geen officiële tijdsverschillen, omdat het hele land in de Midden-Europese Tijd (MET) of Midden-Europese Zomertijd (MEZT) ligt. Er is echter een minimaal verschil in zonnetijd of zonshoogte, dat te wijten is aan het verschil in lengteligging binnen een land.

Duitsland strekt zich uit van ongeveer 5° tot 15° oosterlengte. Omdat de zon ongeveer elke 15 lengtegraden een uur verder beweegt, ontstaat er een verschil van ongeveer 40 minuten in zonnetijd tussen de westelijkste en oostelijkste punten van het land:

• Aken (ca. 6° oosterlengte): De zon staat hier ongeveer 30 minuten later op het hoogste punt vergeleken met plaatsen in het uiterste oosten.
• Berlijn (ca. 13° oosterlengte): Hier bereikt de zon haar hoogste punt ongeveer 30 minuten eerder dan in Aken.

 

Sommige landen liggen duidelijk in de verkeerde tijdzone

Als je naar de tijdzonekaart kijkt, is het duidelijk dat Spanje in de verkeerde tijdzone ligt. Spanje ligt direct ten zuiden van het Verenigd Koninkrijk, en de nulmeridiaan loopt direct door het land – toch ligt Spanje in dezelfde tijdzone als Duitsland en Polen. Dit zorgt ervoor dat zonsopkomst en zonsondergang in Spanje erg laat zijn.

De Spaanse traditie om erg laat te dineren komt doordat men zich in de verkeerde tijdzone bevindt.

Dit is te danken aan generaal Francisco Franco, die in 1940 in een daad van eensgezindheid met Duitsland de klokken een uur vooruit zette, zodat beide landen dezelfde tijd hadden. Na het einde van de oorlog en Francos dood werden de klokken in Spanje niet meer teruggezet. Er werd gesproken over een wijziging van de tijdzones, maar tot nu toe is er niets ondernomen.

 

Verwarrende kwartier-tijdzones

Tijdzones zijn vooral kleinschalig in het gebied van Australië en Oceanië:

Zuid-Australië en het Northern Territory liggen een half uur achter de oostelijke staten van Australië, maar anderhalf uur voor West-Australië. Om het nog verwarrender te maken, heeft het kleine stadje Eucla in West-Australië aan de grens met Zuid-Australië een eigen kleine tijdzone, waarin het tijdsverschil tussen Perth en Adelaide wordt gedeeld en die 45 minuten van beide verwijderd is.

India, Sri Lanka, Iran en Afghanistan liggen ook allemaal in halfuur-tijdzones.

Het grootste probleem is echter Nepal, dat zijn eigen tijdzone heeft, die 5:45 uur van GMT verwijderd is.

Gelukkig is wat ooit een logistieke nachtmerrie was voor wereldreizigers nu een fluitje van een cent: dankzij technologie en smartphones krijgen we altijd de juiste tijd te zien.